ضرورت تبیین نظام توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی در ساختار طرح تفصیلی
نبض تجارت- رشد کلانشهر تهران و به تبع آن گسترش روزافزون جمعیت ساکن و فعال شهری، موجبات توسعه خدمات و فعالیت های مورد نیاز، تمایل به استفاده از وسایل نقلیه شخصی برای دسترسی به کارکردهای مختلف را فراهم آورده است. از این رو، بهره برداری از حوزه های فعالیتی شهری با توجه به حجم روزافزون مراجعین، تنها با توسعه شهری مبتنی بر حمل و نقل همگانی قابل دستیابی خواهد بود. ضمن اینکه حمل و نقل عمومی اثر شگرفی در طراحی و توسعه محلات پایدار و پویا و عرصه های سکونتی کیفی و متناسب با منزلت اجتماعی مردم دارد.
شبکه های حمل و نقل همگانی در سطوح مختلفی از شهر، چه در لایه های زیرزمینی، چه در سطوح بالاتر از سطح کالبدی و یا در پوسته کالبدی شهر، دارای مداخله و اثرگذاری می باشند و از آنجاییکه محل حضور گسترده مردم هستند، بسیار مورد توجه برنامه ریزان شهری قرار دارند. به عبارتی، ظرفیت نظام حمل و نقل همگانی انبوه بر شهری به عنوان یک عرصه عمومی که محل حضور شهروندان است می تواند بهترین امکان را برای توسعه کمی و کیفی عرصه های شهری با هویت و عرصه اجتماعی بالنده فراهم آورد. براساس آمار منتشر شده، شهر تهران در مجموع دارای ۳۶۲ ایستگاه مترو، در ۱۱ خط است که در حال حاضر ۱۴۱ مورد از آن ها در ۷ خط، فعال هستند، بنابراین می توان گفت که این اماکن، ظرفیت غیر قابل انکاری در فرایند برنامه ریزی شهری و تاثیر قابل ملاحظه ای در اسناد طرح تفصیلی دارند.
با توجه به این مهم، در رویکرد توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی (TOD)، قسمتی از محدوده شهری اطراف ایستگاه های حمل و نقل عمومی در شعاع ۸۰۰ متر یا نیم مایل که مناسب برای ۱۰ دقیقه پیاده روی یک فرد معمولی می باشد را مورد توجه قرار داده است. در این رویکرد، توجه برنامه ریزان شهری بر ایجاد ساختاری از تمرکز انواع کاربری ها، شبکه پیاده روی قوی در کنار فضاهای باز عمومی و سرزنده، تمرکز تراکمات ساختمانی، وجود حمل و نقل همگانی مکمل و مسیرهای مناسب تردد دوچرخه قرار دارد. از آنجاییکه حوزه های ایستگاهی نامبرده در بافت های مختلف شهری قرار دارند و هرکدام دارای ویژگی های هویتی و ظرفیت های کالبدی متفاوتی هستند، در نتیجه تنوع ویژه و خاصی را در ابعاد مختلف توسعه، متناسب با بافت رقم خواهند زد. به عبارتی، توسعه شهری مبتنی بر حمل و نقل همگانی و نیاز یک محدوده شهری به نوع مشخصی از توسعه، به صورت یک تعامل دو طرفه مورد نظر مدیریت شهری است.
پروژه هاي TOD که در دستور كار معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران و کارگروه توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی قرار دارد در دو مقياس راهبردي و موضعي تعريف شده است. در مقیاس کلان شهر تهران “طرح تدوين برنامه استراتژيك توسعه مبتني بر حمل و نقل همگاني (TOD) به منظور بهره‌برداري در فرآيند بازبيني طرح تفصيلي”، رسالت تدوین راهبردهای مقیاس شهری و توزیع تعادل در حوزه های شهری پیرامون ایستگاه های مترو با توجه به ظرفیت های تهران را بر عهده دارد و در هر یک از مناطق شهری، یک حوزه ایستگاهی به منظور شناسایی محدودیت ها و ویژگی های بافت هر منطقه انتخاب و در قالب “پروژه موضعی توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی” در دست تهیه قرار گرفته است. تاکنون نیز ۱۸ قرارداد موضعی مربوط به مناطق در دستور کار قرار گرفته که ۸ مورد آن ها در مراحل اولیه طرح ها و شناخت بستر حوزه های ایستگاهی پیشرفت داشته اند و مابقی در قالب طرح های مجزا و یا کریدورهای ایستگاهی در مراحل انعقاد قرارداد و انجام فراخوان هستند.
حمیدرضاصارمی_۲۳ دی ماه ۱۴۰۲